چرا گاهی ما با اینکه تلاش می کنیم و نیتمان خیر است، به خواسته هایمان نمی رسیم و دعایمان اجابت نمی شود؟

در پاسخ به سوال جنابعالی به چند مطلب اشاره می شود که امید است مفید باشد.

الف ) پرسشگر عزیز ؛ به طور قطع خدای رحمان ما را در رسیدن به اهدافمان یاری می کند . این سنت الهی است ( کلا نمد هولاء و هولاء من عطاء ربک ) (1) این وعده پروردگار است که هر کس اهل تلاش باشد در مسیری که پیش گرفته , خدا او را یاری خواهد کرد ؛ که البته امدادهای ویژه ی پروردگار از آن متیقن است .
ب ) ممکن است گاهی اوقات ما با محاسبات و اندیشه ی خویش در تشخیص خیر , دچار اشتباه شویم ؛ لذا به هر میزان که انسان با کلام وحی الهی در ارتباط باشد کمتر دچار خطا و اشتباه می شود . انسان در زندگی نیازمند به شخصی بصیر است تا او را راهنمایی کند و چه کسی بصیرتر از خدای سبحان ( انه بکل شی بصیر ) . خدای متعال از طریق وحی , عقل و اهل بیت عصمت و طهارت ( علیهم السلام ) راه صحیح را به بشر نشان داده است . قرآن کریم درباره ی این که معیار کارها باید خیر باشد و خیر را هم وحی تبیین می کند این چنین می فرماید : عسی ان تکرهوا شیئا ً و هو خیر لکم و عسی ان تحبوا شیئا ً و هو شر لکم و الله یعلم و انتم لا تعلمون چه بسا چیزی را خوش نداشته باشید , حال آنکه خیر شما در آن است و یا چیزی را دوست داشته باشید حال آنکه شر شما در آن است و خدا می داند و شما نمی دانید . (2)
[ در اینجا دو نکته استفاده می شود : یکی اینکه مبنای انتخاب کارها , باید خیر باشد و دیگر اینکه آن چیز برای حقیقت آدمی , جان و فطرت خیر باشد نه جسم و نیروهای جسمانی او . ذات اقدس اله در آیه ی مورد بحث می فرماید , قتال و جنگ با دشمن برای شما تلخ است اما خیر شما در آن است ] (3) لذا ممکن است خیر شما در نرسیدن به هدف مورد نظرتان باشد .
خلاصه اینکه اگر انسان خود را در محضر خدای علیم و قادر ببیند ( ان الله بکل شی علیم , انفال / 75) ( الم یعلم بان الله یری , علق / 14 ) هیچ گاه احساس استقلال نکرده , اگر مسیری را بر طبق وحی و عقل , خیر تشخیص داد تلاشش را در آن مسیر می کند حال اگر خدای متعال بر اساس حکمتش مصلحت ندانست که در آن مسیر به هدف مورد نظر برسد , مطمئن باشد که خدای متعال راهی بهتر برایش در نظر گرفته و او را بدان سو رهنمون خواهد کرد . ( و من یتق الله یجعل له مخرجا آل عمران / 26 ) مهم اینست که انسان همواره در مسیر حق تلاش کند و نتیجه و اثر را واگذار کند به خدای مهربانی که همه خیرات به دست اوست و قادر به هر کاری است ( بیدک الخیر انک علی کل شی قدیر ) (4)
[ خدا چون حکیم محض است کار او سراسر حکمت و با هدف است و چون غنی صرف است , کار را برای خود نمی کند , بلکه خود چون کمال محض است کار از او نشئت می گیرد . ] (5)
با توضیحاتی که داده شد دقت در چند نکته لازم و ضروری است :
1 – کمی با خود بیاندیشید و بیینید آیا هدفتان , هدفی خداپسندانه است یا خیر ؟ در صورتی که هدفتان الهی نیست , آن را رها کنید .
2 – آنچه که در انجام کارها مهم است , رضای خداست و نتیجه ی آن مهم نیست ؛ چه بسا خداوند مؤمن را با دیر رسیدن به هدف و یا نرسیدن به آن آزمایش کند ؛ چیزی که باید در همه ی امور برای ما مهم باشد , عبودیت و بندگی خداست ؛ خواه به مقصد برسیم و یا خواه ( ظاهرا ً ) به مقصد نرسیم ! امام حسن ( علیه السلام ) می فرمایند : هر که به حسن انتخاب خداوند تکیه کند , جز آن وصفی را که خدا برایش برگزیده است آرزوی داشتن وضعی دیگر نکند . (6)
بعنوان مثال ممکن است شما تلاش زیادی را برای قبولی در کنکور کرده باشید اما یا در کنکور قبول نشده و یا در رشته ای که دوست دارید موفق نشوید ؛ در اینجا باید بدانید که خداوند تلاشهای شما را نادیده نگرفته و اگر کسب علم شما , برای اطاعت خدا و خدمت به خلق بوده باشد , نزد حضرت حق مأجور می باشید و باید یقین کنید که , قبولی شما در کنکور به صلاح شما نبوده و امور خود را به او واگذار کنید و بدانید که خداوند , بهتر از آن را برایتان مقرر خواهد کرد ؛ چرا که او به حال بندگانش بینا و شنواست .
3 – سعی کنید در رسیدن به هدف , عجله نداشته باشید . چه بسا دیر رسیدن , بهتر از زود رسیدن باشد ! چرا که انسان در این صورت هم قدر نعمت را بهتر می داند و هم پخته تر و با تجربه تر می شود . خداوند در قرآن کریمش می فرماید : خلق الانسان من عجل سأریکم آیاتی فلا تستعجلون (7) آدمی شتابکار آفریده شده است . بزودی آیات خود را به شما نشان می دهم . پس شتاب مکنید .
امام علی ( علیه السلام ) می فرمایند : آدم شتابکار دچار اشتباه می شود , هر چند به مطلوب برسد ؛ کسی که با آرامش کار کند تیرش به هدف می خورد گر چه هلاک شود . (8)
4 – ممکن است تلاش لازم را برای رسیدن به هدف نکرده باشید . هر چه هدف والاتر و بلندتر باشد , همت انسان نیز باید بیشتر و سخت تر باشد . امام علی ( علیه السلام ) می فرمایند : هر گاه در طلب چیزی بر می آیی , بلند همت باش . (9) امام صادق ( علیه السلام ) نیز در حدیثی دیگر می فرمایند : سه چیز انسان را از رفتن در پی مقامات عالیه و اهداف بلند باز می دارد : کوتاهی همت , چاره اندیش نبودن و سستی اندیشه
5 – ممکن است رعایت تعادل بین هدف و توانتان را نکرده باشید . گاهی انسان بدون در نظر گرفتن توان و استعداد خویش , اهدافی را پی گیری کرده و تکالیف سنگینی بر دوش خود می گذارد ؛ لذا در نظر گرفتن توان و نوع استعداد , در هدفی که در پیش گرفته ایم , بسیار ضروری و قابل توجه است .
پیامبرخدا ( صلی الله علیه و آله ) می فرمایند : به اندازه ای که تاب و توان دارید , کاری را به عهده گیرید . امام علی ( علیه السلام ) نیز در این خصوص می فرمایند : کار ( خیر ) اندک که بر آن مداومت ورزی , از کار بسیار که از آن خسته شوی امیدوار کننده تر است . (10)
6 – دوست عزیز ! بدان که شکست , مقدمه ی پیروزی و بدست آوردن تجربه است ؛ بسیاری از موفقیتهای چشمگیر , پس از شکست بدست آمده است . بنابراین اگر به هدف خود ایمان دارید , آستین همت را بالا بزنید و دوباره تلاش کنید .
7 – در برخی مواقع گناهان ما موجب زوال نعمتها می شود . امام علی ( علیه السلام ) فرمود : هیچ نعمتی و هیچ خرمی از زندگی زایل نشد مگر به سبب گناهانی که مرتکب شدند ؛ چه , خداوند به بندگان ستم نمی کند . (11)
دوست عزیز ! تلاش خویش را در مسیر حق و اهداف خیر به کار گیر و در این راه از اسباب و وسایل صحیح استفاده نما , انشاالله خدای سبحان شما را یاری خواهد کرد .
پیروز باشید .

(1) سوره ی اسراء / 20
(2) سوره ی بقره / 216
(3) تفسیر موضوعی قرآن کریم / ج 10 / ص 255
(4) سوره طلاق / 2
(5) تفسیر موضوعی قرآن / ج 10 / ص 67
(6) میزان الحکمه / ج 5 / ص 2089
(7) سوره ی انبیاء / 37
(8) میزان الحکمه / ج 8 / ص 3485
(9) میزان الحکمه / ج 14 / ص 6677
(10) میزان الحکمه / ج 9 / ص 4063
(11) میزان الحکمه / ج 4 / ص 1899